Oedipus en de ultieme verlosknop

Stel dat ik je bij deze een knop zou aanbieden waarmee je nare ervaringen compleet uit je leven zou kunnen verbannen: Zou je ja zeggen? Waarschijnlijk wel. En waar zou je die knop vervolgens voor gebruiken? Voor het vermijden van dood, ziekte en ongelukken? Het optimaliseren van je financiële situatie? Het terugdraaien van vreselijke vergissingen? Het wegpoetsen van schade en schande? 

Of zou je jouw eerste druk op de knop bewaren voor het vakkundig verwijderen van je baas? In dat laatste geval trouwens niet per ongeluk twee keer kort na elkaar op de knop drukken, want dan verwijder je per ongeluk alle autoriteitsfiguren uit je leven…

En wat zou je eigenlijk doen met de kleine huis tuin en keuken gerelateerde pech, zoals poep-schoen combinaties of een lading soja yoghurt, die vlak voordat je aan het werk moet over je outfit heen golft, omdat je dat laatste restje ietwat gehaast en onhandig uit het pak probeert te manoeuvreren? Grijp je dan ook gelijk naar die knop of los je dat gewoon nog even zelf op? 

De hamvraag

Verschillen in gebruik daargelaten zou zo’n ultieme verlosknop waarschijnlijk in no-time een nog grotere aantrekkingskracht op ons uitoefenen dan een Smartphone of IPad beeldscherm op een gemiddelde puber. De hamvraag is echter natuurlijk: 

Zouden we ook gelukkiger worden van zo’n verlosknop?

Voor het verkennen van deze vraag gaan we terug in de tijd. Dat kan namelijk ook met een ultieme verlosknop. Draai naar links en je vindt verlossing in het verleden. Draai naar rechts en je vindt verlossing in de toekomst. In dit geval draaien we ons nieuwe speeltje naar links. 

Het verhaal van Oedipus

Als de macht van de ultieme verlosknop je nog steeds niet naar het hoofd gestegen is, draai je rustig door, tot je merkt dat we ons met zijn allen in het oude Griekenland bij het orakel van Delphi bevinden. 

Precies op tijd voor het aanschouwen van het ontzette gezicht van Koning Laius van Thebe, die net te horen krijgt dat zijn pasgeboren zoon Oedipus, als hij eenmaal volwassen is, zijn vader zal vermoorden en zijn moeder zal huwen. 

Koning Laius heeft even geen ultieme verlosknop bij de hand, maar hij probeert wel degelijk aan zijn lot te ontsnappen, door zijn zoon met doorgesneden achillespezen buiten de stadsmuren achter te laten in de veronderstelling dat hij daar spoedig zal sterven. 

Oedipus wordt echter gered door een herder, die medelijden met hem heeft en hem vervolgens naar Corinthe brengt, waar hij opgevoed wordt als de eigen zoon van Koning Polybus en Koningin Periboea.

Als jong volwassen man reist Oedipus op een dag zelf ook naar Delphi om het orakel te raadplegen en verneemt daar tot zijn grote ontzetting, dat hij zijn vader zal vermoorden en zijn moeder zal huwen. Ook Oedipus besluit om figuurlijk op de ultieme verlosknop te drukken door Corinthe onmiddellijk te ontvluchten en richting Thebe te reizen. 

Onderweg vermoordt hij een man, die achteraf bezien inderdaad zijn bloedeigen vader blijkt te zijn, maar op dat moment is Oedipus zich daar totaal niet bewust van. De lering die we uit deze passage kunnen trekken luidt als volgt: vermoord niemand en werk trouw aan de groei van je bewustzijn, maar dit terzijde.

Iets verder op zijn pad komt Oedipus oog in oog te staan met de Sfinx die hem het volgende raadsel voorlegt: Wie loopt er in de ochtend op vier benen rond, in de middag op twee en in de avond op drie? Oedipus antwoordt vastberaden: “De mens.” Hij verslaat hiermee de Sfinx die al maanden de stad Thebe aan het terroriseren is. 

Als beloning voor deze heroïsche daad mag Oedipus in het huwelijk treden met Koningin Iocaste zonder te beseffen dat hiermee het tweede deel van de voorspelling van het orakel waarheid wordt en hij zijn eigen moeder huwt.

Oedipus en Iocaste stichten een gezin en leven een tijd lang in voorspoed. Dit geluk duurt voort tot Thebe getroffen wordt door de pest. In wanhoop raadpleegt Oedipus opnieuw het orakel van Delphi, dat hem laat weten dat het ge-pest van de Goden pas zal ophouden als de dader van de moord op Koning Laius uit Thebe verdreven zal worden. 

In een verwoede zoektocht naar de dader vindt Oedipus uiteindelijk zichzelf, steekt zichzelf vervolgens in complete afschuw de ogen uit en ontvlucht Thebe in diepe schaamte. Koningin Iocaste hangt zichzelf in opperste wanhoop op.

Ondanks (of juist misschien dankzij?) alle verwoede pogingen het eigen lot te ontlopen, heeft het noodlot van Koning Laius, Prins Oedipus en Koningin Iocaste zich uiteindelijk in zijn volle omvang weten te voltrekken. 

Het wordt tijd onze verlosknop naar rechts te draaien en terug te keren naar het hier en nu.

Terug in het hier en nu (altijd de beste plek om tot inzicht te komen)

Nu we de ontknoping van deze Griekse tragedie volledig tot ons hebben genomen, kunnen we niet anders dan onze hamvraag negatief beantwoorden: We zouden als mens uiteindelijk dus niet gelukkiger worden van een ultieme verlosknop. Sterker nog, als we Koning Laius en Oedipus als voorbeeld nemen, lijkt het er zelfs op dat onze neiging het lot te vermijden ons juist recht in de armen van het noodlot drijft.

Misschien is de beste manier om ons lot tegemoet te treden dus wel door bij deze af te zien van de ultieme verlosknop en ons lot zo dapper mogelijk te dragen. Wie weet ontdekken we zo dat de scheppende kracht van het lot zijn weerga niet kent. Zeker wanneer we het lot recht in de ogen kunnen blijven kijken als een ietwat mysterieuze vriend die nooit van je zijde zal wijken.

“Wat je ook in gedachten hebt – vergeet het

Wat je ook in je hand hebt – geef het

Wat ook je lot is – kijk het in de ogen”

Abu Sa’id 

© 2019 Mariëlle Borst

Bronnen:

–      De tragedie van Koning Oedipus, Sophokles

–      Ilias, Homerus