Nachtelijk gepieker
Toen ik nog bij Twynstra Gudde in Amersfoort werkte, lag ik een keer midden in de nacht te piekeren over een lastige adviesopdracht. Totdat mijn man tegen me zei: “Hier kom je denkend niet uit” (ik verstond gelukkig niet per ongeluk “Hier kom JIJ denkend niet uit”, maar dit terzijde).
Het meest absurde en letterlijk ondenkbare voorstel aller tijden
“Hier kom ik denkend niet uit, hier kom ik denkend niet uit”, ging er door me heen. Hoe kom ik hier in vredesnaam dan WÉL uit? Er ZIJN toch überhaupt geen andere opties dan ergens denkend uit komen? Kortom: Mijn hoofd vond dit destijds werkelijk waar het meest absurde en letterlijk ondenkbare voorstel aller tijden. Toch wist ik op de een of andere manier tegelijkertijd ook dat het waar was….
Ik probeerde denkend controle te creëren
Dit besef leidde tot inzicht. Ik realiseerde me dat ik denkend op een punt probeerde te komen waar deze opdracht niet meer lastig voor me was. En tja, of ik nou nog één of nog duizend uur ging nadenken: de realiteit kreeg ik denkend niet veranderd.
De realiteit bleef hetzelfde, maar mijn perspectief verschoof
Opeens voelde ik opluchting. De realiteit trok zich weliswaar helemaal niets aan van al mijn gedenk, maar mijn perspectief op de realiteit verschoof wel degelijk. Ik gaf me over aan het feit dat ik deze opdracht nou eenmaal lastig vond en niet wist hoe het nou verder moest. Ik zag in dat mijn nachtelijk gepieker even zinvol was geweest als een poging vanuit mijn Leidse bed de Amersfoortse Kei op te tillen. Ik viel eindelijk in slaap (en mijn man ook). Met die opdracht kwam het goed.
Altijd handig: Een oeroud ZEN principe
Het is logisch dat je controle wilt uitoefenen op wat je wel en vooral ook niet wilt dat er gebeurt en met je gezond verstand gebruiken als je ergens niet direct uitkomt is ook niets mis. Het is tegelijkertijd echter ook behoorlijk heilzaam om te beseffen dat:
Zelfs als je alles wat je gebeurt onder controle probeert te houden, het je niet lukt om alles wat je gebeurt onder controle te houden.
Dit oeroude ZEN principe laat ons zien dat er van nature nou eenmaal een grens zit aan wat je als mens onder controle kunt houden. Probeer je voorbij die grens de boel onder controle te houden, dan draagt de manier waarop je controle probeert te houden over het algemeen meer bij aan het probleem dan aan de oplossing.
Controle vormt soms dus meer het probleem dan de oplossing
Zo blokkeer je de boel als je probeert te controleren waar je eigenlijk alleen nog maar kunt accepteren. Zo krijg je soms pas toegang tot nieuwe oplossingen op het moment dat je je over kunt geven aan niet–weten. Zo komt er soms pas een nieuwe beweging op gang als je de controle van je mind loslaat en eerst je gevoelens toelaat. Zo komen dingen vaak pas naar je toe als je eerst iets anders loslaat. Kortom: controle zet dingen vast.
Chagrijn, verlies van energie en stagnatie
Belangrijke indicaties dat de manier waarop jij controle probeert te houden meer hindert dan helpt, zijn (naast een heel chagrijnige of enigszins over de kling gejaagde omgeving): verlies van energie en stagnatie.
Een overmaat aan controle kost namelijk altijd veel meer energie dan het oplevert. Dit komt doordat je iets probeert te controleren wat eigenlijk helemaal niet te controleren valt en wat, hoeveel energie jij er ook in blijft stoppen om het alsnog wél onder controle te krijgen, dus ook niet onder controle gaat komen. Kortom: Als je jezelf (nog) niet uitput met je eigen controledwang, dan put je de mensen om je heen wel uit. Vraag dat laatste voor de zekerheid maar eens na aan je naaste omgeving….
Verder geeft een overmaat aan controle altijd stagnatie. In een situatie waar totale controle heerst staat alles eigenlijk stil, omdat je de boel compleet fixeert. In die zin zou je zelfs kunnen zeggen dat totale controle gelijk staat aan de dood. Recht tegenover de stroom van het leven, waar alles altijd in beweging is en blijft
Het leven voltrekt zich aan ons
Wij proberen als mens zo goed mogelijk ons leven te leiden, terwijl het leven zich tegelijkertijd ook aan ons voltrekt. Dit laatste is een onnoembaar mysterieus en schitterend gegeven. Het maakt het idee dat we alles onder controle kunnen houden weliswaar tot een illusie, maar biedt ons zo lang we leven iedere dag weer een nieuw avontuur waarin van alles kan gebeuren.
Ongestoorde ontwikkeling
Fixeer je dus niet te veel op dingen volledig in de hand willen houden en overal altijd maar direct een antwoord op moeten weten. Geef je over aan het avontuur dat het leven je van nature dagelijks aanbiedt en leer in de ruimte van het niet-weten te zijn met al je vragen, zonder direct in controle-modus te schieten.
Het komt erop aan alles te leven
Als je de vragen leeft
Leef je misschien langzaam maar zeker
Zonder het te merken
Op een goede dag
Het antwoord in *
*Uit: Ongestoorde Ontwikkeling van Rainer Maria Rilke
© 2017 Mariëlle Borst
